Kupując samochód firmowy, maszynę czy linię technologiczną, przedsiębiorcy nie zastanawiają się nad możliwością poniesienia kary za podpisaną umowę leasingową. Okazuje się jednak, że w przypadku, gdy zostanie ona uznana za schemat podatkowy, także na kliencie spoczywają powinności. Ich niewypełnienie zagrożone jest sankcją karnoskarbową. Pomimo tego, że to leasingodawca powinien w pierwszej kolejności wywiązać się z obowiązku MDR, to w przypadku niedochowania terminu może on uniknąć kary. Jednocześnie w takiej sytuacji klient, jego dyrektor finansowy i księgowość lub firma księgowa będą narażeni na potencjalne konsekwencje tylko dlatego, że stali się uczestnikami schematu podatkowego. Co więcej, nie będą oni mogli liczyć na odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie tzw. czynnego żalu.
Umowa leasingu jako schemat podatkowy
Znany na rynku ogólnopolskim leasingodawca przesłał swoim klientom informacje wskazujące, że podpisana umowa leasingu może stanowić schemat podatkowy standaryzowany. W związku z powyższym poinformował, że dokonał zgłoszenia umowy jako schematu podatkowego standaryzowanego i oczekuje na nadanie NSP. Wskutek tego przekazywana jest informacja o wdrożonym schemacie podatkowym.
Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że zawiadomienie zostało przesłane w drugiej połowie 2020 roku, chociaż dotyczy umowy leasingowej podpisanej w pierwszej połowie 2019 roku. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej leasingodawca jako promotor miał obowiązek przesłania takiego zawiadomienia w terminie 30 dni od dnia akceptacji oferty lub podpisania umowy leasingu, jeżeli pominięto etap ofertowania i klient sam zgłosił się do niego.
Leasingobiorca po otrzymaniu takiej informacji zwrócił się do nas z pytaniem, co w takiej sytuacji może zrobić.
Klient również może zostać ukarany
Warto w tym miejscu wskazać, iż zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej system raportowania schematów podatkowych skonstruowano w sposób szczególny. Wymusza on na wszystkich podmiotach uczestniczących w schemacie podatkowym przejmowanie obowiązku sporządzenia i wysłania deklaracji MDR w sytuacji, gdy pierwotnie zobowiązany do raportowania podmiot tego obowiązku nie dopełni.
Jednocześnie niewypełnienie nałożonego obowiązku jest zagrożone wielomilionowymi karami karnoskarbowymi w odniesieniu do każdego zobowiązanego w ramach jednego schematu podatkowego. To oznacza w skrajnym przypadku zagrożenie karą z tytułu niezgłoszenia tego samego schematu odrębnie dla promotora, korzystającego i wspomagającego, jeżeli żaden z nich obowiązku nie wykona.
Zasady raportowania MDR
W uproszczeniu można stwierdzić, że obowiązek raportowania schematów podatkowych (MDR) spoczywa w pierwszej kolejności na promotorze, a gdy ten go nie wykona, to przechodzi on na korzystającego. Natomiast jeżeli i ten nie wywiąże się z niego, to powinien to zrobić wspomagający.
Promotor, co do zasady ma 30 dni na przesłanie deklaracji MDR. Istotnym jest, że dodatkowo ma on obowiązek przekazać informację o schemacie podatkowym korzystającemu w terminie 30 dni od dnia akceptacji oferty lub podpisania umowy.
Jeżeli taka informacja będzie przekazana, wtedy na korzystającym oraz na wspomagającym (np. główny księgowy czy dyrektor finansowy zatrudnieni w firmie) nie ciążą żadne ustawowe obowiązki związane z raportowaniem MDR.
Podobnie w przypadku, gdy korzystający bez udziału promotora, będzie realizował transakcję będącą schematem podatkowym. Wtedy najpóźniej w dniu poprzedzającym wykonanie tych czynności, informuje on pisemnie wspomagającego o NSP tego schematu podatkowego, załączając potwierdzenie nadania NSP.
Jeżeli jednak, tak jak to miało miejsce w opisanej na początku artykułu sytuacji, promotor nie przekaże kolejnym podmiotom wymaganej informacji o schemacie podatkowym, wtedy obowiązek złożenia deklaracji MDR-1 przechodzi na korzystającego. Ten ma na wypełnienie obowiązku 30 dni od dnia akceptacji oferty lub podpisania umowy leasingu w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.
W takiej sytuacji również na korzystającego przechodzi obowiązek przekazania informacji o schemacie podatkowym wspomagającemu, co istotne, na dzień przed zleceniem przykładowo zaksięgowania wstępnej opłaty leasingowej.
Klient i księgowość mogą ponieść konsekwencje błędu leasingodawcy
W opisanym przypadku leasingodawca jako promotor nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku sporządzenia i przesłania deklaracji MDR-1 w ustawowym terminie, jak również nie przekazał stosowanej informacji swojemu klientowi jako korzystającemu. Ten natomiast nie wprowadził w swojej firmie procedury wewnętrznej zapobiegającej niewywiązaniu się z obowiązku MDR i tym samym nie zidentyfikował schematu podatkowego. Nie wypełnił zatem ciążącego na nim obowiązku sporządzenia i wysłania deklaracji MDR-1 oraz nie poinformował zgodnie z wymogami ustawowymi księgowości. Osoba odpowiedzialna za rozliczenia, jako wspomagający, nie dopełniła powinności sporządzenia i wysłania deklaracji MDR-1. Z mocy przepisów ustawy zakłada się bowiem, że dostrzegła lub powinna dostrzec, że umowa leasingu stanowi schemat podatkowy.
Istnieje zatem ryzyko, że leasingobiorca i księgowość mogą zostać ukarani za niedopełnienie obowiązków. Natomiast leasingodawca może uniknąć sankcji.
Leasingodawca może uniknąć kary
Z przesłanej informacji wynika, że leasingodawca dokonał zgłoszenia schematu podatkowego i czeka na nadanie numeru NSP. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością do swojej deklaracji MDR-1 dołączył tzw. czynny żal, co pozwoli mu uniknąć odpowiedzialności karnej skarbowej za opóźnienie.
Niestety z instytucji czynnego żalu nie będą mogli skorzystać pozostali, czyli korzystający (klient) i wspomagający (dział księgowości lub zewnętrzna firma księgowa). Dlatego może grozić im odpowiedzialność karnoskarbowa, gdyż organy podatkowe otrzymały informację o schemacie podatkowym właśnie od leasingodawcy.
Jedynym wyjściem z takiej sytuacji będzie przedstawienie argumentów i stosownych dokumentów przez korzystającego lub wspomagającego pozwalających przekonać organ podatkowy w przypadku ewentualnej kontroli, że ta konkretna umowa leasingu nie jest schematem podatkowym. Leasingodawca bowiem dokonując zgłoszenia, nie mógł znać całokształtu indywidualnej sytuacji ekonomicznej i finansowej swojego klienta.
MDR – bomba z opóźnionym zapłonem
System raportowania schematów podatkowych zaczyna w mojej ocenie odsłaniać w praktyce swoje bardzo mroczne oblicze. Po pierwsze, jeżeli brak wiedzy i profesjonalizmu spowoduje uchybienie obowiązkowi sporządzenia i wysłania deklaracji MDR, to konsekwencje karnoskarbowe mogą dotknąć nie tylko ten konkretny podmiot czy osobę. Sankcje mogą bowiem zostać nałożone na inne niezależne podmioty, które uczestniczą w danym schemacie podatkowym.
Co więcej, sposób uniknięcia kary poprzez dołączenie do spóźnionej deklaracji tzw. czynnego żalu skutkuje w większości przypadków dla pozostałych praktycznie nieuchronnością poniesienia kary. Jedyną możliwością jej uniknięcia są okoliczności faktyczne pozwalające na udowodnienie i udokumentowanie, że schematu podatkowego nie ma. Wielokrotnie jednak klient biznesowy promotora nie ma wystarczającej wiedzy, aby samodzielnie bronić swojego stanowiska w przypadku ewentualnej kontroli skarbowej.
Kto pierwszy ten lepszy
Specyfika działania przepisów o obowiązku raportowania schematów podatkowych w przypadku uchybienia terminowi złożenia deklaracji MDR przez obowiązany podmiot opiera się na zasadzie, kto pierwszy ten lepszy. Tylko bowiem ten podmiot, który w takiej sytuacji wyprzedzi partnerów i wyśle deklarację MDR wraz z załączonym czynnym żalem, będzie mógł uniknąć kary. Pozostali, których dane organ podatkowy otrzyma, już takiej szansy nie będą mieli. W ich przypadku czynny żal nie zadziała, ponieważ organ podatkowy już będzie dysponował wiedzą o uchybieniu.
Jak uniknąć ryzyka i kar
Jedynym rozwiązaniem pozwalającym na zabezpieczenie się przez firmy i pracowników, jest wdrożenie w przedsiębiorstwach stosownych procedur MDR pozwalających na identyfikowanie schematów podatkowych na bieżąco. Dodatkowo podmioty powinny wspierać nieustanne samokształcenie pracowników, nie tylko z działów księgowości. To właśnie szkolenie wybranych osób z innych działów (np. zakupów), które uczestniczą w procesie identyfikacji i raportowania schematów podatkowych, pozwoli uniknąć ryzyka związanego z potencjalnymi sankcjami.
