Przepisy dotyczące schematów podatkowych wprowadzone wraz z początkiem 2019 roku nałożyły nowe obowiązki, których zaniechanie obarczone jest odpowiedzialnością karno-skarbową. Do 30 kwietnia bieżącego roku przedsiębiorcy mogli bez obaw o sankcje raportować schematy podatkowe w terminie przekraczającym ustawowy 30 dniowy termin. W tym czasie Ministerstwo Finansów nie karało za opóźnienia w zakresie raportowania. Obecnie jednak coraz częściej okazuje się, że codzienne czynności podejmowane przez firmę nie zawsze można łatwo zidentyfikować, a następnie sklasyfikować. Co za tym idzie – podatnicy nie są pewni, kiedy powinni wypełniać nowe obowiązki. Nie dla wszystkich bowiem jednoznaczne jest pojęcie kryterium głównej korzyści.
Kryteria identyfikacyjne schematów podatkowych
Aby można było mówić o schematach podatkowych, muszą zostać spełnione odpowiednie przesłanki. Dana czynność musi m.in. cechować się spełnieniem kryterium głównej korzyści oraz posiadać ogólną cechę rozpoznawczą, posiadać szczególną cechę rozpoznawczą lub posiadać inną szczególną cechę rozpoznawczą. Okazuje się, że nie zawsze weryfikacja kryterium głównej korzyści jest dla przedsiębiorcy prostym zadaniem, a to właśnie ten element powinien zostać zbadany w pierwszej kolejności.
Definicja korzyści podatkowej
Niekiedy zdarza się, że w wyniku wykonywania uzgodnienia dochodzi do uzyskania korzyści podatkowej. Zgodnie z definicją ustawodawcy z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy:
- zobowiązanie podatkowe nie powstało;
- odsunięto w czasie powstanie zobowiązania podatkowego;
- wysokość zobowiązania podatkowego została obniżona;
- powstała lub uległa zawyżeniu strata podatkowa;
- powstała nadpłata lub prawo do zwrotu podatku;
- zawyżona została kwota nadpłaty;
- zawyżona została kwota zwrotu podatku;
- nie ma obowiązku pobrania podatku przez płatnika, jeżeli wynika on z niepowstania zobowiązania podatkowego, odsunięcia w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenia jego wysokości;
- podwyższeniu uległa kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym – w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy;
- nie powstał lub został odsunięty w czasie obowiązek sporządzania i przekazywania informacji podatkowych, w tym informacji o schematach podatkowych.
Powyższy katalog jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że szukając „korzyści podatkowej” w uzgodnieniu, odnosimy się ściśle i wyłącznie do powyższych ośmiu kategorii. Co do zasady dotyczy to sytuacji powstałych wskutek realizacji uzgodnienia, w których przykładowo Skarb Państwa nie otrzymuje całości lub części podatku, gdyż ten został w puli środków firmy lub musi część lub całość zapłaconego podatku zwrócić.
Korzyść podatkowa jako główna lub jedna z głównych korzyści
W sytuacjach, gdy podatnik odniósł korzyść podatkową, zobowiązany jest do weryfikacji spełnienia kryterium głównej korzyści poprzez odpowiedź na pytanie: czy osiągnięcie tej korzyści podatkowej jest główną albo jedną z głównych przesłanek podjęcia decyzji o realizacji uzgodnienia/czynności.
Innymi słowy: czy podatnik mógłby wybrać inny sposób postępowania (zrealizować inną czynność), która nie wiązałaby się z uzyskaniem tej właśnie analizowanej korzyści podatkowej, aby osiągnąć taki sam lecz niekoniecznie ten sam, oczekiwany efekt ekonomiczny.
Aby kryterium głównej korzyści zostało spełnione, powinny zostać zbadane trzy przesłanki.
Pierwsza przesłanka odnosi się do samego wystąpienia korzyści podatkowej. W tej sytuacji musi zostać wskazany co najmniej jeden z ośmiu rodzajów korzyści podatkowej wymienionych powyżej w zamkniętym katalogu.
Drugą przesłanką jest kwestia, czy korzyść podatkowa stanowiła główną lub jedną z głównych korzyści podatkowych. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia przykładowo wtedy, gdy korzyść podatkowa stanowiła podstawę podjęcia decyzji o realizacji uzgodnienia, a nie była pobocznym lub nieoczekiwanym skutkiem tegoż uzgodnienia. Z praktyki wynika, że sformułowanie „jedna z głównych korzyści” rodzi najwięcej kontrowersji. Stosunkowo prosto organ może argumentować, że wydając towar w gratisie lub za przysłowiową „złotówkę”, firma brała pod uwagę jako jedną z głównych korzyści tarczę podatkową w podatku dochodowym i VAT. W efekcie nastąpiło zredukowanie podatku dochodowego lub jego minimalizacja, a przy sprzedaży za przysłowiową „złotówkę” zmniejszenie wartości należnego podatku VAT.
Ostatnia przesłanka odnosi się do alternatywnej drogi postępowania – czyli dowiedzenie, że podatnik osiągający korzyść podatkową, dzięki realizacji uzgodnienia wskutek rozsądnych i zgodnych z prawem rozwiązań miał obiektywnie patrząc alternatywną racjonalną możliwość realizacji innego uzgodnienia. Kluczowym tutaj jest sformułowanie odnoszące się do obiektywizmu. Jego efektem jest oderwanie ewentualnej argumentacji przedstawionej przez kontrolujących od konkretnych okoliczności istniejących w firmie. Przykładowo, jeżeli dokonanie aportu jest korzystniejsze z perspektywy podatnika niż sprzedaż, to bez względu na jego argumentację miał on alternatywną drogę postępowania, jaką była sprzedaż. W tej sytuacji bez względu na okoliczności możliwe będzie powołanie się przez organ na przesłankę alternatywnej drogi postępowania.
Zadecyduje argumentacja
Jeżeli z analizy organu będzie wynikać, że podatnik podjął działanie skutkujące uzyskaniem korzyści podatkowej i zostało spełnione kryterium głównej korzyści, to zostanie spełniona jedna z przesłanek schematu podatkowego. Za każdym razem to podatnik będzie musiał dbać o sprawdzenie podejmowanych czynności oraz wypełnienie procedur związanych z obowiązkami raportowania schematów podatkowych . Natomiast w trakcie kontroli znaczenie będzie miała świadomość podjętych uprzednio kroków mających na celu zapewnienie prawidłowości wywiązywania się z ustawowych obowiązków raportowania w celu uniknięcia konsekwencji podatkowych wynikających z działań przedsiębiorstwa.
