Osoby fizyczne o najwyższych dochodach, przekraczających rocznie milion złotych są opodatkowane dodatkowym podatkiem, który należy zapłacić po raz pierwszy do 30 kwietnia 2020 roku. Ustawodawca wprowadzając te przepisy ustawą z dnia 23.10.2018 roku o Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych (Dz.U.2018 r. poz. 2192), nie nazwał tej daniny wprost „podatkiem”. Jednak nie ulega wątpliwości, że jej uregulowanie w ustawie o PIT (Rozdział 6a), skutkowało wprowadzeniem z dniem 1 stycznia 2019 roku do ustawy o PIT trzeciego stopnia skali podatkowej.
Zakres przedmiotowy i podmiotowy daniny
Obowiązek zapłaty daniny solidarnościowej ciąży na osobach fizycznych, które uzyskują dochody (przychód -koszty) podlegające opodatkowaniu ustawą o PIT na zasadach określonych w:
- art. 27 ust. 1, 9 i 9a ustawy PIT – dochody podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej (np. z pracy, emerytury, kontraktów menedżerskich), od których należny podatek oblicza się w rocznym obliczeniu podatku PIT-40A albo w zeznaniu PIT-36 lub PIT-37, z wyłączeniem dochodów, do których zgodnie z postanowieniami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania ma zastosowanie metoda wyłączenia z progresją;
- art. 30b ustawy PIT – dochody z niektórych zysków kapitałowych (np. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających), od których należny podatek oblicza się według stawki 19% w zeznaniu PIT-38;
- art. 30c ustawy PIT – dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej oraz z działów specjalnych produkcji rolnej ustalane na podstawie prowadzonych ksiąg, od których należny podatek oblicza się według stawki 19% w zeznaniu PIT-36L;
- art. 30f ustawy PIT – dochody z zagranicznej jednostki kontrolowanej, od których należny podatek oblicza się według stawki 19% w zeznaniu PIT-CFC.
Innego rodzaju dochody opodatkowane podatkiem PIT (np. z dywidend, ze zbycia nieruchomości, z nieujawnionych źródeł przychodów) nie podlegają daninie solidarnościowej podobnie jak dochody opodatkowane w formach zryczałtowanych (np. kartą podatkową lub podatkiem ryczałtowym od przychodów ewidencjonowanych).
Warto podkreślić zatem, że danina solidarnościowa nie ominie wszystkich osób fizycznych mających nieograniczony obowiązek podatkowy, osiągających dochody poza granicami RP. Powyższa nowelizacja włączyła bowiem do podstawy obliczenia daniny dochody zagraniczne takich osób, które dolicza się do dochodów krajowych metodą unikania podwójnego opodatkowania w formie odliczenia proporcjonalnego.
Kiedy powstaje obowiązek zapłaty daniny
Obowiązek zapłaty daniny solidarnościowej powstaje, gdy suma powyższych dochodów, po ich zmniejszeniu o kwoty pomniejszające, przekracza 1 000 000 PLN. W sumie dochodów uwzględnia się dochody wykazywane w rocznym obliczeniu podatku PIT-40A oraz w zeznaniach PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 oraz PIT-CFC, dla których termin złożenia upływa nie później niż 30 kwietnia roku kalendarzowego oraz nie wcześniej niż 1 maja roku poprzedniego.
Zastrzec jednak należy, że dochody z PIT-40A uwzględnia się w podstawie obliczenia daniny solidarnościowej, jeżeli nie podlegają wykazaniu w PIT-37 albo PIT-36. Ponadto, każdy z małżonków, niezależnie od sposobu opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w PIT-36 albo w PIT-37, przy ustalaniu podstawy obliczenia daniny solidarnościowej uwzględnia wyłącznie swoje dochody (nie łączy ich z dochodami małżonka, ani nie dzieli po 50%).
Wyjątek od przyjętej zasady dotyczy pierwszego okresu rozliczeniowego obejmującego okres od 1 stycznia 2019 do 30 kwietnia 2020 roku. Przy ustalaniu wysokości podstawy obliczenia daniny solidarnościowej płatnej w tym terminie uwzględnia się dochody uzyskane od dnia 1 stycznia 2019 roku i kwoty pomniejszające te dochody, wykazywane w PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38, PIT-CFC oraz PIT-40A, których termin złożenia upływa w okresie od 1 stycznia 2019 do 30 kwietnia 2020 roku.
Przykład
W dniu 10 stycznia 2020 roku osoba fizyczna składa zeznanie PIT-36 za rok 2019, a następnie, w związku z opuszczeniem terytorium Polski, w dniu 20 lutego 2020 roku składa zeznanie podatkowe PIT-37 za rok 2020.
Czy przy ustalaniu podstawy obliczenia daniny solidarnościowej za okres od 1 stycznia 2019 do 30 kwietnia 2020 roku osoba fizyczna powinna uwzględnić dochody (oraz pomniejszające je kwoty) z obu zeznań?
Tak, gdyż termin składania zeznań przypada w okresie od 1 stycznia 2019 do 30 kwietnia 2020 roku, tj. w okresie, za który termin zapłaty daniny solidarnościowej upływa 30 kwietnia 2020 roku.
W terminie do 30 kwietnia 2020 r. należy złożyć deklarację (w wersji papierowej lub elektronicznej) o wysokości daniny solidarnościowej (DSF-1). Urząd właściwy dla złożenia deklaracji DSF-1 oraz zapłaty daniny solidarnościowej jest analogiczny jak w sprawie podatku dochodowego od osób fizycznych. Naczelnik danego urzędu skarbowego po otrzymaniu od podatnika kwoty daniny solidarnościowej przekazuje ją na rachunek bankowy Funduszu Solidarnościowego, ponieważ danina ta stanowi główne źródło przychodów tego funduszu.
Podstawa opodatkowania i wysokość daniny solidarnościowej
Osoby fizyczne są obowiązane do zapłaty daniny solidarnościowej w wysokości 4% podstawy obliczenia tej daniny. Podstawę obliczenia daniny solidarnościowej stanowi nadwyżka ponad 1 000 000 zł sumy dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w powyższych przepisach po ich pomniejszeniu.
W kwotach pomniejszających uwzględnia się odliczone od wyżej wskazanych dochodów kwoty składek na ubezpieczenia społeczne (krajowych i zagranicznych), o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 i 2a ustawy o PIT, a także kwoty, o których mowa w art. 30f ust. 5 ustawy o PIT. Oznacza to, że uwzględnia się w podstawie opodatkowania podatnika dywidendę otrzymaną od zagranicznej jednostki kontrolowanej oraz dochód z odpłatnego zbycia udziału w zagranicznej jednostce kontrolowanej, w części uwzględnionej w podstawie jego opodatkowania.
Podsumowanie
Do zapłaty pierwszej daniny obowiązane są osoby fizyczne, których zsumowany w powyższym okresie dochód przekroczył milion zł. Osoby te, oprócz podatku dochodowego obliczonego według skali podatkowej albo według podatku 19%, są obowiązane zapłacić dodatkowo daninę solidarnościową w wysokości 4% podstawy obliczenia. Kwotę daniny i stosowną deklarację podatkową zobligowane są uiścić i złożyć po raz pierwszy w terminie do 30 kwietnia 2020 roku. Ponadto, przepisy dotyczące daniny solidarnościowej w istocie rzeczy skutkują podwójnym opodatkowaniem dochodów z niektórych źródeł osiąganych przez osoby fizyczne, a faworyzują osoby opodatkowane np. w sposób zryczałtowany.