Opłacanie podatków i składanie deklaracji podatkowych w urzędzie skarbowym to podstawowe obowiązki każdego podatnika. Co w przypadku gdy nie zdążyliśmy wypełnić któregoś z tych obowiązków w terminie? Co możemy zrobić aby uniknąć negatywnych konsekwencji? Rozwiązaniem może być złożenie tzw. czynnego żalu, czyli dobrowolnie przyznać się do popełnienia zabronionego czynu. W artykule omawiamy czym jest czynny żal i jak go złożyć prawidłowo aby był skuteczny.
Czym jest czynny żal
Czynny żal to instytucja prawna, która odgrywa kluczową rolę w obszarze prawa podatkowego i skarbowego. Dzięki niej podatnicy, którzy dokonali nieprawidłowości podatkowych, mogą uniknąć konsekwencji prawnych poprzez dobrowolne zgłoszenie swojego działania odpowiednim organom oraz naprawienie wyrządzonej szkody.
Prawne podstawy czynnego żalu
Czynny żal to instytucja uregulowana w art. 16 Kodeksu karnego skarbowego:
Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.
Zgodnie z art. 16 KKS, osoba, która popełniła przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, może uniknąć kary, jeśli złoży tzw. czynny żal. Aby taka czynność była skuteczna, konieczne jest spełnienie kilku warunków:
- Dobrowolność zgłoszenia: Zgłoszenie nieprawidłowości musi być dobrowolne i nastąpić z inicjatywy podatnika, zanim organy ścigania odkryją naruszenie.
- Szczegółowość informacji: Zgłoszenie musi zawierać szczegółowe informacje dotyczące nieprawidłowości, w tym opis okoliczności oraz, jeśli to konieczne, identyfikację współuczestników.
- Naprawienie szkody: Podatnik musi podjąć działania mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody, co zazwyczaj oznacza zapłatę zaległych podatków wraz z odsetkami.
Co trzeba podkreślić w przypadku, kiedy urząd skarbowy nie uzna czynnego żalu za skuteczny, przedsiębiorca nie ma możliwości odwołania się od wydanej decyzji.
Kogo dotyczy czynny żal?
Czynny żal może być zastosowany zarówno przez osoby fizyczne oraz podmioty gospodarcze, które popełniły przestępstwa lub wykroczenia skarbowe.
Kiedy najczęściej stosujemy czynny żal
Najczęściej instytucja czynnego żalu wykorzystywana jest w sytuacji:
- korekty deklaracji podatkowej,
- nieopłacenia podatku lub zapłacenia mniejszej kwoty podatku dochodowego czy VAT,
- niezłożenia zeznania podatkowego na czas,
- zastosowania zwolnienia lub obniżonych stawek VAT, które w rzeczywistości nie przysługiwały podatnikowi,
- wadliwego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
- niezłożenia sprawozdania finansowego.
Jak i gdzie złożyć czynny żal
Zgłoszenie czynnego żalu należy złożyć do właściwego miejscowo urzędu skarbowego. Właściwość miejscowa urzędu zależy od miejsca zamieszkania podatnika lub siedziby firmy.
Zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego (czynny żal) podatnik można złożyć osobiście w urzędzie skarbowym, wysłać pocztą (listem poleconym, aby mieć dowód nadania) lub elektronicznie za pośrednictwem platformy ePUAP czy też innego systemu e-usług dostępnego dla podatników.
W przypadku, gdy czynny żal dotyczy nieprawidłowości w złożonej deklaracji podatkowej, należy dołączyć skorygowaną deklarację. Jeśli podatnik uregulował zaległe zobowiązania, warto dołączyć potwierdzenie dokonanej płatności.
Co powinno zawierać zgłoszenie czynnego żalu
Chociaż czynny żal nie ma urzędowego wzoru, pismo powinno zawierać następujące informacje, aby było skuteczne:
- Określenie osoby składającej czynny żal – imię i nazwisko oraz adres zamieszkania w przypadku osoby fizycznej lub nazwę i siedzibę firmy w przypadku osoby prawnej.
- Adresat – naczelnik właściwego urzędu skarbowego, do którego kierowane jest zgłoszenie.
- Charakter popełnionego czynu – szczegółowy opis czynu, który został popełniony. Należy dokładnie określić, na czym polegała nieprawidłowość (np. zaniżenie przychodów, nieterminowe zapłacenie podatku, błędna deklaracja podatkowa).
- Istotne okoliczności – opis okoliczności towarzyszących popełnieniu czynu. Warto uwzględnić wszelkie informacje, które mogą wyjaśnić, dlaczego doszło do nieprawidłowości (np. błąd w obliczeniach, pomyłka administracyjna).
- Osoby współpracujące – informacje o innych osobach zaangażowanych w popełnienie czynu, jeśli takie osoby istnieją i są znane. Dotyczy to współpracowników lub innych podmiotów, które miały związek z popełnionym czynem.
- Działania naprawcze – informacja, czy popełniony czyn został naprawiony, a jeśli nie, to jak i w jakim terminie podatnik zobowiązuje się do uiszczenia zaległych należności wraz z naliczonymi odsetkami. Warto również określić, czy i kiedy zostaną złożone obowiązkowe dokumenty (np. skorygowana deklaracja podatkowa).
- Charakter incydentalny zdarzenia – jeżeli popełniona nieprawidłowość miała charakter incydentalny, warto o tym wspomnieć, aby podkreślić, że nie jest to regularne postępowanie podatnika.
Wyjątki od możliwości skorzystania z czynnego żalu
Mimo że czynny żal jest generalnie skutecznym narzędziem do uniknięcia odpowiedzialności karnej za nieprawidłowości podatkowe, warto zaznaczyć, że nie zawsze będzie możliwy do zastosowania. Istnieją określone sytuacje, w których jego zastosowanie jest niemożliwe. Zgodnie z art. 16 § 5 i § 6 Kodeksu karnego skarbowego (KKS), czynny żal nie będzie skuteczny w następujących przypadkach:
- Jeśli przed zgłoszeniem nieprawidłowości organy podatkowe rozpoczęły postępowanie dotyczące tych nieprawidłowości.
- Jeśli podatnik został już wezwany do złożenia wyjaśnień w sprawie podejrzenia popełnienia nieprawidłowości.
- Popełnienie czynu zabronionego było wynikiem celowego działania, a sprawca zorganizował grupę w celu jego dokonania.
- Sprawca czynu zabronionego nakłaniał osoby trzecie do popełnienia przestępstw lub wykroczeń skarbowych.
Te wyjątki mają na celu zapewnienie, że instytucja czynnego żalu nie będzie nadużywana przez osoby, które świadomie i celowo organizowały przestępcze działania lub nakłaniały innych do popełnienia przestępstw w celu uniknięcia odpowiedzialności. W takich przypadkach czynny żal nie służyłby realizacji celów prawa skarbowego, które ma na celu przede wszystkim zapobieganie naruszeniom oraz ich skuteczne ściganie.
Podsumowanie
Podsumowując, czynny żal jest narzędziem pozwalającym podatnikom na dobrowolne naprawienie popełnionych błędów i uniknięcie kar. Aby jednak był skuteczny, zgłoszenie musi nastąpić we właściwym czasie, a podatnik musi podjąć niezbędne kroki do naprawienia wyrządzonej szkody.
