Przedsiębiorcom zdarzają się sytuacje, gdy ściągnięcie wierzytelności okazuje się niemożliwe, a jednocześnie usługi lub produkty zostały już zafakturowane. W efekcie podatnik zmuszony jest odprowadzić podatek VAT, pomimo braku zapłaty ze strony swojego klienta. Rozwiązaniem w tym zakresie są regulacje zawarte w art. 89a ustawy o VAT. Przepis ten umożliwia w określonych sytuacjach obniżenie podstawy opodatkowania i odzyskanie VAT. Dzięki wyrokowi TSUE z 15 października 2020 roku z powyższego prawa skorzystać będzie mogło więcej przedsiębiorstw.
Obniżenie podatku VAT za nieściągalne wierzytelności
W polskich przepisach ustawy o VAT znajduje się art. 89a, który reguluje zasady rozliczenia podatku w kontekście nieściągalnych wierzytelności. Dotyczy on nieuregulowania przez kontrahenta należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 90 dni (dawniej 150 dni) od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze. W takiej sytuacji dłużnik zobowiązany jest do korekty i odliczenia kwoty podatku wynikającego z tej faktury w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90 dzień.
Chcąc jednak zastosować powyższy przepis, należy pamiętać o tym, aby dostawę towarów lub świadczenie usług dokonać na rzecz czynnego podatnika VAT, który nie będzie znajdował się w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Ponadto, od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie może upłynąć więcej niż 2 lata, licząc od końca roku, w którym faktura została wystawiona.
MF odmówił spółce możliwości obniżenia podstawy opodatkowania VAT za nieściągalne wierzytelności
Sprawa, a w zasadzie postępowanie, którą zajmował się TSUE dotyczyła polskiej spółki, która prowadzi działalność w zakresie doradztwa podatkowego i jest czynnym podatnikiem VAT świadczącym swoje usługi w kraju. Firma ta dla jednego ze swoich kontrahentów wykonała usługę i wystawiła fakturę VAT. W ciągu 150 dni od upływu terminu zapłaty (wówczas zgodnie z przepisami w takim czasie można było skorzystać z ulgi na złe długi), kontrahent nie zapłacił za wykonaną pracę, ponieważ został postawiony w stan likwidacji, będąc jednocześnie zarejestrowanym podatnikiem VAT. Należność dla polskiej spółki podatkowej nie została zapłacona oraz zbyta przed upływem dwuletniego okresu następującego po dacie wystawienia faktury za wykonaną usługę.
Spółka powołując się na art. 89a ustawy o VAT, uznała, że ma prawo skorzystać z obniżenia podstawy opodatkowania VAT należnego na wystawionej fakturze. Z tego powodu skierowała wniosek do Ministra Finansów o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej. Ten uznał, że firma nie może skorzystać z art. 89a, gdyż dyrektywa VAT upoważnia państwa członkowskie do ustanowienia dodatkowych warunków, na podstawie których podatnik może obniżyć VAT z tytułu niezapłaconej faktury. Stanowisko organu podatkowego pozostało niezmienne pomimo skierowania przez spółkę 3 różnych wniosków o interpretację podatkową zawierających odmienne opisy dotyczące art. 89a. Przedsiębiorca zdecydował się zaskarżyć otrzymane interpretacje do Sądu Administracyjnego, który wszystkie sprawy połączył w jedną i zapytał o opinię unijny Trybunał.
Wyrok TSUE w sprawie ulg na złe długi (C-335/19)
W związku z powyższym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) 15 października 2020 roku wydał wyrok w sprawie dotyczącej zgodności przepisów polskiej ustawy VAT w zakresie tzw. ulgi na złe długi z regulacjami unijnymi (C-335/19).
TSUE uznał, że przepisy unijne „stoją na przeszkodzie przepisom krajowym, które uzależniają obniżenie podstawy opodatkowania VAT od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tego obniżenia dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT”.
Powyższe oznacza, że firmy w Polsce będą mogły ubiegać się o rozszerzenie ulgi na złe długi. Okazuje się bowiem, że z prawem unijnym w tym zakresie niezgodne są dodatkowe wymagania, by:
- w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z ulgi dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT.
Warto sprawdzić, czy firma może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku VAT
TSUE uznał zatem, że warunki wskazane w art. 89a nie są zgodne z unijną dyrektywą VAT. Takie stanowisko ma duże znaczenie dla polskich firm. Na kanwie tego orzeczenia polscy przedsiębiorcy mogą już występować o odzyskanie zapłaconego VAT nawet z lat wcześniejszych. Podatnicy powinni składać wnioski o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektami deklaracji podatkowych, a w przypadku zakończenia postępowań – o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej. Możliwe jest także wznowienie zakończonych spraw prowadzonych przed sądem.
Przypuszczalnie w pierwszym momencie organy skarbowe mogą usztywnić swoje stanowisko co do możliwości korzystania z ulgi na złe długi. Jednakże unijny wyrok w obecnej sytuacji gospodarczej firm na pewno nie zostanie pominięty. Warto w tym trudnym czasie przejrzeć księgi podatkowe i sprawdzić, dzięki otwierającej się furtce w orzecznictwie, czy przedsiębiorstwo może skorygować deklaracje podatkowe i wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.