Tak zwany „Polski Ład” wprowadził skomplikowane i budzące wiele wątpliwości przepisy o minimalnym podatku dochodowym od osób prawnych. Pierwotną datę wejścia w życie przepisów o minimalnym podatku dochodowym przesunięto, a w międzyczasie regulację zmieniono i doprecyzowano. Czym jednak jest podatek minimalny, kogo obejmie i jak się do niego przygotować? Poniżej odpowiadamy na pojawiające się pytania.
Czym jest minimalny podatek dochodowy?
Omawiane zmiany w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2587 z późn. zm., dalej: u.p.d.o.p.) dotyczące minimalnego podatku dochodowego wprowadzają w praktyce alternatywny sposób opodatkowania osób prawnych podatkiem dochodowym. Projektodawcy wskazywali, że potrzeba wprowadzenia minimalnego podatku dochodowego stanowi wyraz przeciwdziałania luce budżetowej w podatku CIT. Zgodnie z raportem Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Luka CIT w Polsce w latach 2014-2018”, luka w podatku CIT wyniosła w 2018 roku 22.000.000.000,00 zł. Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy wprowadzającej podatek minimalny, omawiane zmiany są również odzwierciedleniem kierunku myślenia OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) dla zapewnienia ponadnarodowego minimalnego opodatkowania podatkiem dochodowym. Wskazywano, że kluczowa jest solidarność podatkowa w obrębie Unii Europejskiej, gdyż ogromna większość zysków korporacji jest transferowana do krajów członkowskich. Szacuje się, że unikanie opłacania podatku dochodowego, głównie przez największe firmy i korporacje, wzrosło w ostatnich dekadach, głównie z uwagi na globalizację i coraz większe skomplikowanie przepisów prawa podatkowego. Wprowadzenie minimalnego podatku dochodowego uzasadniano również przeciwdziałaniem optymalizacji podatkowej, przejawiającej się przede wszystkim stałym wykazywaniem straty podatkowej.
Pierwotny termin wejścia w życie przepisów ustanawiających podatek minimalny przesunięto, w wyniku czego podatek minimalny wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. Zatem czasu na przygotowanie jest coraz mniej. Czym zatem jest podatek minimalny? Jest to nowa forma opodatkowania podatkiem dochodowym dla określonych podmiotów, które długotrwale wykazują bardzo niski dochód lub stratę podatkową. Ma on na celu uszczelnienie systemu podatkowego.
Kogo obejmie nowy podatek minimalny?
Zgodnie z art. 24ca ust. 1 u.p.d.o.p. podatek minimalny dotyczy spółek będących krajowymi rezydentami podatkowymi oraz podatkowych grup kapitałowych, które w roku podatkowym:
1) poniosły stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych albo
2) osiągnęły udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych w przychodach innych niż z zysków kapitałowych w wysokości nie większej niż 2%. Jednocześnie przepisy określają szczegółowe zasady obliczania straty dla potrzeb podatkowych. Do obliczenia straty i udziału dochodu w przychodach nie uwzględnia się przykładowo: zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne, kosztów wynikających z nabycia, wytworzenia lub ulepszenia środków trwałych lub wykorzystywania środków trwałych na podstawie umowy leasingu, jeżeli odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający; zapłaconych kwot: podatku akcyzowego, podatku od sprzedaży detalicznej, podatku od gier, opłaty paliwowej, opłaty emisyjnej; 20% kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 15 ust. 4g-4h u.p.d.o.p. (kosztów pracowniczych); zaliczonej odpowiednio do przychodów lub kosztów uzyskania przychodów kwoty podatku akcyzowego zawartego w cenie wyrobów akcyzowych kupowanych i sprzedanych przez podatnika dokonującego obrotu tymi wyrobami.
Ustawa przewiduje również wyłączenia podmiotowe od stosowania podatku minimalnego. Bowiem zgodnie z art. 24 ca ust. 14 u.p.d.o.p., przepisów o podatku minimalnym nie stosuje się przykładowo do podatników:
- w roku podatkowym, w którym rozpoczęli działalność, oraz w kolejno następujących po sobie dwóch latach podatkowych, następujących bezpośrednio po tym roku podatkowym;
- będących przedsiębiorstwami finansowymi;
- jeżeli w roku podatkowym uzyskali przychody niższe o co najmniej 30% w stosunku do przychodów uzyskanych w roku podatkowym bezpośrednio poprzedzającym ten rok podatkowy;
- których udziałowcami, akcjonariuszami albo wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne (przy spełnieniu dodatkowych warunków);
- będących małymi podatnikami;
- wchodzących w skład grupy co najmniej dwóch spółek, w której jedna spółka posiada przez cały rok podatkowy bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 75% udział odpowiednio w kapitale zakładowym, kapitale akcyjnym lub udziale kapitałowym pozostałych spółek wchodzących w skład tej grupy (przy spełnieniu dodatkowych warunków);
- postawionych w stan upadłości, likwidacji lub objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym; uzyskujących co najmniej 2% udziału dochodów w przychodach;
- będących stroną umowy o współdziałanie;
- do instytucji finansowych; do spółek prowadzących gospodarkę komunalną i innych.
Podstawa i wysokość minimalnego podatku dochodowego
Podatek minimalny wynosi 10% podstawy opodatkowania. Jednak ustalenie tej podstawy wymaga zbadania indywidualnie sytuacji podatnika. Zgodnie z art. 24ca ust. 3 u.p.d.o.p. podstawa opodatkowania odpowiada sumie określonych elementów składowych, tj.:
1) wartości 1,5% przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym;
2) wartości poniesionych na rzecz podmiotów powiązanych kosztów finansowania dłużnego, z wyjątkiem gdy powiązania wynikają wyłącznie z powiązania ze Skarbem Państwa lub jednostkami samorządu terytorialnego lub ich związkami;
3) kosztów:
a) usług doradczych, badania rynku, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, ubezpieczeń, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze,
b) wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw lub wartości, o których mowa w art. 16b ust. 1 pkt 4–7 u.p.d.o.p.,
c) przeniesienia ryzyka niewypłacalności dłużnika z tytułu pożyczek, innych niż udzielone przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w tym w ramach zobowiązań wynikających z pochodnych instrumentów finansowych oraz świadczeń o podobnym charakterze.
Dodatkowo przepisy przewidują możliwość wyboru – podatnik może wybrać uproszczony sposób ustalania podstawy opodatkowania stanowiącej kwotę odpowiadającą 3% wartości osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych, przy czym o wyborze takiego sposobu ustalania podstawy opodatkowania podatnik informuje w zeznaniu CIT-8 składanym za rok podatkowy, za który dokonał takiego wyboru.
Podsumowanie
Podsumowując, od dnia 1 stycznia 2024 roku wchodzi w życie kolejny rodzaj podatku dochodowego w zakresie sposobu opodatkowania osób prawnych. Przepisy te miały za zadanie uszczelnić system podatkowy i zmniejszyć lukę budżetową z podatku CIT przez ograniczenie nieprawidłowej optymalizacji podatkowej. Omawiana zmiana jest fundamentalna i stanowi pewną rewolucję. Nowe regulacje miały co do zasady dotyczyć podmiotów, które przez długi czas raportują pozorowany niewielki dochód lub stratę. Specjaliści alarmują jednak, że podatek minimalny obejmie również inne podmioty. Przepisy wprowadzające minimalny podatek dochodowy są skomplikowane i zawierają wiele wyjątków czy też wyłączeń od ich stosowania, stąd podatnikom zalecane jest skonsultowanie się ze specjalistą, który przeanalizuje, czy nowe przepisy o minimalnym podatku dochodowym znajdują do nich zastosowanie oraz doradzi jak taki podatek obliczyć.
Co do zasady, Spółki po raz pierwszy zapłacą ten podatek rok później. Warto jednak dodać, że kwotę minimalnego podatku dochodowego podlegającą wpłacie pomniejsza się o należny za ten sam rok podatkowy podatek obliczony zgodnie z art. 19 u.p.d.o.p. Ponadto, kwotę zapłaconego za dany rok podatkowy minimalnego podatku dochodowego odlicza się od podatku obliczonego zgodnie z art. 19 u.p.d.o.p. Odliczenia dokonuje się w zeznaniu, o którym mowa w art. 27 ust. 1 u.p.d.o.p., za kolejno następujące po sobie 3 lata podatkowe następujące bezpośrednio po roku, za który podatnik wpłacił minimalny podatek dochodowy.
